U ponedeljak, 3. decembar u 20 časova u Srpskom književnom društvu, biće predstavljen zbornik radova Čitate li Jelenu Dimitrijević?
Zbornik radova su uredile Biljana Dojčinović i Jelena Milinković (Filološki fakultet u Beogradu i projekat Knjiženstvo) a u razgovoru učestvuju: Magdalena Koh, Biljana Dojčinović i Jelena Milinković. Program uređuje i vodi Dejan Simonović.
O zborniku Čitate li Jelenu Dimitrijević?
Iza intrigantnog retoričkog pitanja iz naslova Čitate li Jelenu Dimitrijević? nalazi se dvanaest ogleda u kojima će oni koji poznaju dela Jelene Dimitrijević pronaći podsticaje za nova tumačenja, kao i za teorijska, antropološka i kulturološka istraživanja ženske književnosti, balkanskog feminizma, orijentalizma, balkanizma i okcidentalizma, a oni koji njeno stvaralaštvo tek otkrivaju, podsticajne vodiče do opusa što se tokom poslednje decenije ubedljivo profiliše kao nova žiža u kanonu srpske književnosti
Autorke i autori ogleda potpisuju originalne naučne radove koji opusu Jelene Dimitrijević prilaze iz perspektiva redefinisanja i proširivanja vrednosnog, kulturno-istorijskog i nastavnog kanona srpske književnosti (Magdalena Koh, Žarka Svirčev), izdavačke prakse (Nataša Marković), feminističkog i nacionalnog aktivizma (Jasmina Milanović), feminističke interkulturalnosti i transkulturalnosti (Vladimir Đurić, Jelena Milinković, Slobodanka Peković), dekonstrukcije orijentalizma i specifičnog balkanskog kripto-kolonijalizma (Svetlana Slapšak), transnacionalnih i transregionalnih koncepata koji problematizuju nacionalnu kulturnu geografiju (Vladimir Bošković), kulturno-istorijskog i književnog vrednovanja autorkine rane proze (Slavica Garonja Radovanac), rodnih transformacija i ženske seksualnosti u muslimanskom društvu (Jovana Reba) i orijentalistike kao filološke i kulturološke discipline (Jelena Radovanović).
Zbornik se pojavljuje kao jedno u nizu postignuća u okviru naučno-istraživačkog projekta Knjiženstvo, teorija i istorija ženske književnosti na srpskom jeziku do 1915. godine, koja su delom ili u celini posvećena ličnosti i opusu Jelene Dimitrijević i predstavlja dragocen naučno-istraživački dopirinos disciplinama srpske kulturne istorije, nauke o književnosti, komparativnog proučavanja književnosti i kultura, teorije roda, etnologije i kulturne antropologije:
- digitalna baza podataka http://knjizenstvo.etf.bg.ac.rs/sr
- časopis http://www.knjizenstvo.rs/magazine.php
- međunarodna naučna konferencija http://www.knjizenstvo.rs/news_view.php?id=20
- okrugli sto o Jeleni Dimitrijević http://www.knjizenstvo.rs/news_view.php?id=27
Zbornik koji su Biljana Dojčinović i Jelena Milinković priredile u skladu s najvišim kriterijumima društveno-humanističkih nauka zaslužuje da bude objavljen i dostupan naučnoj i široj javnosti, navodi dr Zorica Bečanović Nikolić, profesorka na Filološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu.
Jelena Dimitrijević
Jelena Dimitrijević je rođena 1862. godine u Kruševcu, u porodici trgovca Nikole Miljkovića. Bila je deseto dete a njena majka Stamenka, po ocu Knez-Milojković, imala je 46 godina kada ju je rodila. Po smrti Nikole Miljkovića, porodica prelazi u Aleksinac, u dom najstarijeg polubrata Jelene Miljković, Nikole Petrovića, imućnog trgovca. Tu Jelena počinje samostalno da uči strane jezike – od evropskih, naučiće nemački, francuski, engleski, grčki i, verovatno, italijanski. Njeno obrazovanje je bilo kućno, ali opsežno. Sa 19 godina udala se za Jovana Dimitrijevića, artiljerijskog potporučnika, čije su pokućstvo, kako je zapazila, činile uglavnom – knjige. Sa njim je iste godine prešla u Niš, gde su, uz povremene prekide, ostali narednih sedamnaest godina. U Nišu objavljuje prvu zbirku poezije Jelenine pesme I koja joj donosi nadimak „srpska Sapfo”. Pesma “Sunce jarko” iz te zbirke pevala se kasnije kao narodna pesma. U Nišu Jelena Dimitrijević počinje da uči turski jezik i da posećuje hareme, ženske delove muslimanskih domova. O tome svedoče Pisma iz Niša (o haremima).
Sa mužem prelazi u Beograd 1898. i u kući u Ulici Francuskoj broj 29 (tada Pozorišnoj) živi do smrti.
Jelena Dimitrijević je učestvovala u balkanskim ratovima kao bolničarka, a u Prvom svetskom ratu, 1915. godine, ostaje bez muža, svog “nezaboravljenog druga”. Pisma iz Soluna, pisana 1908. godine, pokazuju ne samo slike mladoturske revolucije i njenog uticaja na živote žena, već i dirljivo prisan odnos dvoje supružnika koji se međusobno podržavaju i pomažu.
Na početku putopisa Novi svet ili U Americi godinu dana, Jelena Dimitrijević će nagovestiti da je jedan od razloga što je te 1919. godine krenula na daleki put želja da se zaboravi rat i zlo koje je doneo.
Pogledajte i: Zbornik Pesnička poetika Oskara Daviča – PDF
Pored pomenutih, njena najpoznatija dela su i roman Nove iz 1912, kao i putopis Sedam mora i tri okeana: Putem oko sveta, koji, objavljen 1940, opisuje putešestvije po Egiptu, Palestini, Siriji, Libanu iz 1926-27. Objavljen je samo prvi deo tog putopisa, drugi se čuva u rukopisu u Narodnoj biblioteci Srbije i projekat Knjiženstvo intenzivno radi na njemu.
Jelena Dimitrijević je umrla u aprilu 1945. godine. Od tada počinje i marginalizacija njenog doprinosa koja je trajala prilično dugo: intenzivno interesovanje za Jelenu Dimitrijević obnavlja se tek od sredine osamdesetih godina prošlog veka, i nastavlja u ovom – do sada su joj posvećena dva naučna skupa (održana 2004. i 2016. godine); magistarski i doktorski rad, tekstovi u časopisu i bazi Knjiženstvo i drugim naučnim časopisima; kruševačka biblioteka je digitalizovala i učinila dostupnim neka njena dela a ponovo su, kod poznatih izdavača, objavljena Pisma iz Niša (1986), Pisma iz Soluna (2008), roman Nove (2012) i putopis Sedam mora i tri okeana (2016). Objavljen je i jedan roman koji predstavlja njenu fikcionalizovanu biografiju. Ulice u Nišu i Aleksincu koje nose njeno ime, kao i bista na niškoj tvrđavi autora Aleksandra Šakića, podsećaju na ovu izuzetnu ženu i autorku koja polako iznova osvaja zasluženo mesto u našoj kulturi.
