Roman SIMPATIZER V. Nujana – Politički undercover androgin

Vijet Tan Nujan

Roman Simpatizer, Vijet Tan Nujan, Laguna, Beograd, 2017.

Politička konvergencija špijuna ima karakter dugotrajnog incidenta koji velike sile čuvaju kao opravdanje za rezervnu žrtvu kako bi spasile svoje doktrine. Ingeniozni vijetnamsko-američki pisac Vijet Tan Nujan, dobitnik Pulicerove nagrade, u romanu Simpatizer, govori o težnji svakog špijuna da radi za stranu od koje dobija najveći profit. Tan Nujan ovu činjenicu resimbolizuje u kreaturu koja prepričava priču upravo o „simpatizeru“, agenta koji stoji između te dve strane: komunističkog Vijetnama i demokratske Amerike koja razbija to tzv. „progresivno“ društvo sredinom sedamdesetih godina prošlog veka. Dakle, priča ovog neimenovanog naratora, koji to ostaje tokom celog romana, polazi od pada Sajgona, pa preko emigriranja i Los Anđeles kao konsultant o filmu o Vijetnamu, da bi se na kraju vratio kao zatvorenik u taj južni komunistički deo Vijetnama.

Vijet Tan Nujan vodi priču u stilu romana-reke utapajući dijalošku formu zajedno sa narativnom. Tako se dobija utisak ispovednosti glavnog lika koji istoriju o Vijetnamskim masakrima i tobožnjeg spasavanja Sajgonskog naroda od Crvenih kmera, donosi jednu savršenu estetsku distancu koju dobija involvirajući film koji u ovom romanu jeste u svojstvu umetničke laži koju glavni lik osujeti na jedan vrlo rigidan način razbijajući holivudsku glazuru opet nauštrb svoje egzistencije.

Ipak, mislim da je ovo roman o političkoj androginosti koja i danas, sa mnogo strašnijim metodama, razdire svet. On, intrigantni „špijun“, za koga se deklariše još u prvoj rečenici svoje ispovesti, sam sebe politički razapinje između obe strane koje su sedamdesetih godina dezintegrirali Vijetnam. Njegove posve intrigantne doživljaje ne može da razume ni Komesar koji ga zatvara i ispituje ga u drugom delu romana. Prevrtljivost glavnog, bezimenog junaka ovog romana ne opravdava sebe kao neopredeljenog, nego srljajući u propast vrlo eksplicitno ističe da špijunira za obe strane u najpragmatičnijem smislu reči. Sekvenca sa generalom koji deplasiran i militantno obeščašćen pokušava da opet dominira šaljući vijetnamske emigrante kao revolucionere u Vijetnam, govori o glavnom liku kao o vrlo minucioznom reditelju situacija nejasnim za konstruktore globalnih politika.

Pisac nameće svoj narativ nekako proročki kad je u pitanju današnja ambivalentnost američke predsedničke administracije, najviše predsednika Trampa. Cela ta oscilirajuća ambivalentnost od koje se čitaocu vrti u glavi, nekako se preslikava u političkim strujanjima sa Severnom Korejom ili od pre neki dan sa nazovi “tajnim“ sastancima američkog predsednika sa Talibancima. Tan Nujan vrlo umešno u svojoj naraciji implicira sistematski politički haos od kojeg se u prvi mah čini da glavni protagonist profitira. Ali to ni iz daleka nije tako.

roman Simpatizer

Glavni lik (bezimeni zato što bi to moglo da bude svako) troši svoj duhovni habitus želeći da postane politički nevidljiv, varajući sebe da mu se to isplati. Vijetnamski haos je ostavština nemoći tadašnje američke administracije da opravda svoje apsurdne invazije i masakre koji su bili iscenirani kao bratoubilačko krvoproliće. Špijun u ovim okolnostima može da bude undercover samo ukoliko sebe predstavlja kao žrtvu. A to glavni lik romana nije učinio. To sebi prebacuje i on sam.

Autor vodi radnju bez psihološkog detaljisanja, naprotiv, sa jednim preciznim, skoro faktografskim realitetom koji je sam po sebi promenljiv i neuračunljiv. Povremeno, dok čitate roman, imate utisak da je to neka apologija destrukcije koja u dobrom delu opravdava američku tačku gledišta. Ali, i sama naracija to koristi kao mišolovku. Čitalac upada u zamku sledeći logiku špijuna i ima negativističi stav s obzirom na to da je pisac Vijetnamac-Amerikanac i da je glavni lik Vijetnamac-Francuz. Politička androginost je tipična za ovo vreme, za vreme medijske laži i faktografske iluzornosti, a sedamdesetih godina je to bio samo ljudski faktor glavom i bradom. Zato je Tan Nujan odabrao androginog špijuna u vreme kada niko ne zna šta znači biti ambivalentan u špjunaži.

Pročitajte i: O romanu Jedina priča Džulijana Barnsa

Glavni lik ne odustaje ni od ljubavne afere. Vrlo je slikovito prikazana njegova ljubavna veza sa prelepom gospođicom Mori koja posle postaje generalova ljubavnica, pa se posle njegovog neuspešnog konsultantskog iskustva na snimanju filma o vijetnamskom ratu na Filipinima on odluči da povuče obe poluge – i američke i vijetnamske. Zašto? Verovatno da bi upozorio na nelogičnost, na apsurdni produkt jednog nametnutog rata koji se nije trebalo dogoditi. To je taj humani aspekt ovog prelepog romana. Onaj politički aspekt je posve distorziran najviše zbog otkrivanja neodlučnosti samog uljeza, onog koji još i danas propagira demokratiju gde je geo-politički agens atraktivan za dominaciju. Taj militantni flert je i Vijetnam i Ameriku, a i svet, koštao ogroman broj žrtava i veliku materijalnu štetu.

roman Simpatizer

Roman Simpatizer govori upravo o globalnoj političkoj neuravnoteženosti koja se u dvadeset i prvom veku pretvara u opasnu socijalnu i društvenu krivinu koju velike sile sve manje mogu da podnesu, da je prođu bez vidljive poisledice. Globalne pometnje i politička razdiranja i u Evropi, a i u Americi i u Aziji dobijaju na intenzitetu. Špijunaža, kako nameće Tan Nujan je sve manje diskretna i praćenje svakodnevice sa svih strana donosi samo nesigurnost koju glavni lik oseća čak sedamdesetih godine. Danas to svi osećamo u svakom trenutku.

Bogata i vrlo domišljata naracija romana Simpatizer donosi delo koje će ostati kao antologija u svetskoj književnosti. Likovi su oslikani vrlo precizno, sa detaljnim opisima u jednom vrlo logičnom sledu i, pored toga što se u romanu govori o politički apsurdnim situacijama koje se dešavaju vrlo dinamično, sa jakim i neočekivanim konsekvencama.

Glavni lik je paradigma nepouzdanog aktanta kojeg su u vreme sedamdesetih u političkim igrama imali malo, a sad ih ima u grupama. Njegovi prijatelji Bon i Man su samo žrtve naivnosti, dok generalova kćerka Lara jedna mala žrtva neuzvraćene ljubavi. Tan Nujan namerno ukomponuje „normalne“ likove kako bi istakao glavnog bezimenjaka kao politički ambivalentnog špijuna kojeg u principu niko i ne pita za njegovo političko uverenje. On ga sam uvlači u svoje aktivnosti i završava usamljen kao što je i sam očekivao.

Autor: Sašo Ognenovski

Podelite sa prijateljima:
Share