Pred kraj 2021. godine Izdavačka kuća Arhipelag je objavila nekoliko knjiga među kojima su i izabrane pesme Slobodana Zubanovića, sabrane drame Marije Karaklajić i novi roman Ratka Dangubića.
Slobodan Zubanović: Listajući vetar
Knjiga izabranih pesama i autopoetičkih eseja jednog od vodećih savremenih srpskih pesnika Slobodana Zubanovića Listajući vetar objavljena je u izdanju Arhipelaga u novoj ediciji Izbor, u kojoj će biti objavljivani reprezentativni izbori iz savremenih pesničkih opusa, zajedno sa autopoetičkim zapisima pesnika.
Izabrane pesme u knjizi Listajući vetar praćene su pesnikovim autopoetičkim zapisima o vremenima u kojima su nastajale i prvi put čitane njegove pesničke knjige. Velika retrospektiva Zubanovićeve poezije, data u autorskom izboru, predstavlja reprezentativan presek njegovog pesništva od ranih pesama iz sedamdesetih do pesničkih knjiga objavljenih u dvehiljaditim godinama. Listajući vetar je izbor iz jedanaeset pesnikovih knjiga objavljenih u vremenskom rasponu od blizu pola veka, od knjige Kupatilo iz 1973. do knjige Ogledi oko stola iz 2019. godine.
Poznat kao pesnik konkretnih urbanih, a u novije vreme i konkretnih prirodnih prostora, Zubanović u okvirima svakodnevice otkriva ne samo velike razloge poezije nego i najčvršće utemeljenje običnog ljudskog života. Polazeći od običnog i savremenog, Zubanovićevi stihovi otkrivaju prostore kulture i egzistencije, grada i prirode, ljudskih drama i promena koje se događaju i u kulturi i u svakodnevici.
Iskreni i neposredni, pesnikovi zapisi o knjigama pesama koje je napisao i o vremenima u kojima su knjige objavljene jedinstveno su svedočanstvo o jednom pesničkom razvoju, o jednom trenutku u savremenoj poeziji i o jednom uzbudljivom društvenom vremenu.
– Ima nekoliko načina da se pesnik otrgne zaboravu i još više pristupa koje bi oko toga zastupali čitaoci, kritika, sami rapsodi, stihoklepci ili istorija književnosti, svako na svoj način. Ali nijedan ne govori o tome koliko je pri tom potrebno biti star ili mlad i kako se to u pesništvu sprovodi; to pripada strategiji lirike, da ne kažem alhemiji pesništva. Za poeziju je svakako dobro ono što je doživljeno, ali više koristi ono što je iskreno – kaže Zubanović u jednom od autopoetičkih eseja u knjizi Listajući vetar.
Književni kritičar Saša Radojčić u pogovoru ovoj knjizi naglašava da poezija Slobodana Zubanovića pripada neoverističkom krilu savremene srpske poezije:
– Кod Zubanovića se mogu prepoznati sve bitne karakteristike ovog poetičkog usmerenja (što vernije prenošenje utisaka o stvarnosti, socijalno-kritička nota, naglasak na iskustvo urbanog itd), pri čemu svaka od ovih karakteristika zadobija individualnu boju, nijansirajući jedan višedecenijski pesnički opus koji uzorno reprezentuje ova knjiga izabranih pesama. Ovaj izbor potvrđuje dosadašnje visoke ocene Zubanovićeve poezije kao jedne od najznačajnijih neoverističkih varijanti srpskog pesništva, kao i meru njegovog odstupanja od tvrdokornog jezgra neoverističke poetike. Posebnost Zubanovićevog pristupa možemo da prepoznamo već po tome što se on, pored povlašćenog vida svakodnevne socijalne stvarnosti, obraća, i to podjednako često, i njenim drugim dimenzijama, uključujući stvarnost intimnog čovekovog prostora, stvarnost urbanog života, stvarnost virtuelnih prostora i stvarnost same književnosti, odnosno poezije.
Marija Karaklajić: Lice od stakla
Knjiga sabranih drama Marije Karaklajić Lice od stakla objavljena je u izdanju Arhipelaga u ediciji Premijere.
Drame Marije Karaklajić, dobitnice Nagrade „Borislav Mihajlović Mihiz“, podrazumevaju širok tematski raspon, kao i postepenu poetičku promenu koja je ovu autorku vodila od realističke drame do postdramskog teksta, jezičkih istraživanja i gotovo pesničke zgusnutosti i metaforičnosti izlaganja.
U tematskom pogledu drame u knjizi Lice od stakla kreću se od špijunskog sentimentalnog trilera smeštenog u vreme pred Drugi svetski rat, o čemu čitamo u drami „Fausse attaque, mal parer“, antimilitarističke drame kakav je „Mlečni zub zemlje“, preko najpoznatije drame ove autorke, „Lice od stakla“, u kojoj se prepliću teme nasilja i ljubavi, do postdramskih tekstova „Kuća s tri ruke“ i „Pars hostilis“.
Pisane sugestivnim stilom i jezikom, drame Marije Karaklajić izvode pred čitaoce i klasične i moderne motive. Na ovoj pozornici pojavljuju se izbliza sva zamisliva ljudska lica suočena s dramom egzistencije kako u istoriji, tako i u uskomešanoj ljudskoj psihologiji.
– Marija Karaklajić je dramska autorka vrlo raznorodnog opusa, ali mirne i sigurne ruke, besprekorno kodirane poruke i kristalno čistog stila. Pet drama Marije Karaklajić vode bitku sa različitim društvenim i poetičkim silama. Počinjući od čvrstog realističkog prosedea, ova autorka polako zakoračuje u poetsku dramu, pa u postdramski tekst, kao u duboku vodu iz koje će da se otisne na pučinu. Dramski tekstovi Marije Karaklajić nalik su takvom utešnom snu u kom se sanjač suoči i sa strahom, i sa opasnošću, i sa povratkom svom miru – kaže Vladislava Gordić Petković u pogovoru knjizi Lice od stakla.
Ratko Dangubić: Portret Mao Cedunga
Novi roman Ratka Dangubića Portret Mao Cedunga objavljen u izdanju Arhipelaga u ediciji Zlatno runo, počiva na iznenada pronađenom dnevniku koji otkriva susret dva sveta u ne tako dalekoj prošlosti u kojoj je već bila počela naša budućnost. Pronađen nedavno, u sasvim drugačijim okolnostima, ovaj dnevnik vraća nas u neobično vreme sedamdesetih godina u tadašnjoj Jugoslaviji i SAD, ali i otkriva neke uslovljenosti modernih istorijskih tokova.
Mlada naučnica iz Beograda dobija jednogodišnju Fulbrajtovu stipendiju početkom sedamdesetih godina i odlazi u Sjedinjene Američke Države u potrazi za naučnim usavršavanjem i istraživačkim i životnim snovima. Njen odlazak na stipendiju označava i susret dva sveta: Jugoslavije i Amerike, komunizma i kapitalizma, samoupravljanja i demokratije. A na vidiku se ukazuje Kina. Boraveći u Americi, mlada naučnica piše dnevnik o tome šta sanja i šta joj se događa, kakva joj je svakodnevica u SAD i šta joj nedostaje iz Beograda.
Dnevnik mlade naučnice je svedočanstvo o onome što je videla i doživela, o zemlji u koju je došla i o zemlji koju je privremeno napustila, o nadi i nostalgiji. Danas, kada u Dangubićevom romanu oživljava njen dnevnik, nema više Jugoslavije iz koje je otišla, ali nema više ni Amerike kakvu je očekivala i koju je tokom svog boravka našla.
Pripovedač, romansijer i aforističar Ratko Dangubić (1946), pored nekoliko knjiga priča i knjiga aforizama, objavio je i devet romana, od kojih su najpoznatiji: Nemački u sto lekcija, Moving Day Ostrvo od pepela, Kafe Kengur, Švapski notes i Štuka u novinama.