Prošle godine se u izdanju izdavačke kuće “Bookland” iz Beograda, pojavila prva, sveobuhvatna „Istorija srpske književnosti za decu i mlade”, istoričara, pesnika i pripovedača, Miomira Milinkovića. Reč je o monografiji koja nudi nova saznanja iz književne istorije, neophodna za sadašnje i buduće generacije čitalaca, a posebno za književne istoričare, teoretičare i kritičare, piše Politika.
Autor razvojne tokove srpske književnosti za decu i mlade sagledava u šest razvojnih etapa.
Prva faza, pod naslovom „Period pre svih perioda”, obuhvata narodne umotvorine. Ovaj stav autor dokazuje činjenicom da svim umetničkim formama prethodi i naporedo sa njima traje usmena književnost.
Iako nije stvarana za decu, narodna književnost je po svome karakteru oduvek bila literatura za decu. Pored toga, ona je temelj i polazište srpske moderne književnosti.
Druga faza obuhvata i osvetljava književne tokove do Jovana Jovanovića Zmaja. To je doba prosvetiteljstva koje je zapljusnulo i srpske krajeve pod austrijskom vlašću. U tom periodu autor posebno markira dela Gavrila Stefanovića Venclovića, Zaharija Stefanovića Orfelin i Avrama Mrazović. Na kraju XVIII i na samom početku XIX veka, na čisto književnom planu, posebnu pažnju zaslužuju Dositej Obradović (1742–1811) i Luka Georgijević Milovanov (1784–1828).
Treću fazu razvoja autor je nazvao „Zmajevo doba”. To je period koji počinje imenom i delom Jovana Jovanovića Zmaja, koji je stvorio celu jednu književnost, otvorio nepregledni registar tema i motiva i nagovestio puteve i pravce novih književnih tokova. Zmajeva poezija po suštinskim i formalnim zakonima poetike i danas predstavlja jedinstvenu i neponovljivu pojavu u srpskoj književnosti za decu i mlade.
Četvrta faza – „Književnost za decu između dva svetska rata”, obuhvata razvojni period od dvadesetak godina. Ideje evropske avangarde osetiće se snažnije u srpskoj književnosti tek u trećoj deceniji XX veka. Srpska avangarda se iskazivala naročito u manifestima i pokretima kao što su sumatraizam, dadaizam, zenitizam, hipnizam, a potom i nadrealizam, u okviru kojeg se razvio i pokret socijalne literature. Uticaji avangarde osetiće se i u stvaranju pisaca za decu, naročito u stilu i jeziku Vučovih poema. Teorijska i književnokritička misao, koja je pratila novo viđenje umetničkog stvaranja, u književnosti za decu se osetila tek kao nagoveštaj, koji će u članku „O modernoj dečjoj poeziji” zabeležiti Marko Ristić.
Petu fazu ispunjava druga polovina XX veka. Ovaj period počinje delima sa ratnom tematikom, a razgranava se, na utoci u opštu književnost – žanrovski, tipološki i strukturalno – u više naporednih rukavaca. Na tim rukavcima nastala je poezija različitih profila i modela: kratka priča, autorska bajka, roman koji postaje sve dominantnija forma i najzad, dramska igra, koja se polako, ali sigurno, probija na scenu dečje književnosti.
Moderni tokovi književnosti za decu i mlade počinju sa Dušanom Radovićem, koji je zbirkom „Poštovana deco” (1954), napravio radikalan zaokret u pevanju i u tumačenju poezije. Njegovo pevanje je za kritičare bilo poetski šok, kojim je on, kako se docnije ispostavilo, na volšeban način izmirio tradicionalno i moderno, i nagovestio neslućene mogućnosti modernog poetskog govora. Peta faza je po broju obuhvaćenih pisaca dobila najviše prostora u monografiji.
Šesta faza se razvija i teče na razmeđi dvaju milenijuma. Ovaj period započinje srednjom generacijom pisaca sa kojima naporedo pišu desetine mladih stvaralaca, koji traže svoj, originalan književni izraz. Za stvaraoce koji književni rad započinju u ovom periodu, tekuća književna kritika još nije iskristalisala svoje sudove.
Poseban prostor u knjizi posvećen je književnim istoričarima i kritičarima, od Laze Kostića, Milana Ševića, Jaše Prodanovića, Marka Ristića, Sime Cucića, pa do Slobodana Ž. Markovića, Dragutina Ognjanovića, Zorice Turjačanin, Tihomira Petrovića…
„Istorija srpske književnosti za decu i mlade”, Miomira Milinkovića, predstavlja važan doprinos nauci o književnosti, a naročito književnosti za decu i mlade.
Autor: Z. Radisavljević
Izvor: Politika.rs, 29.10.2014.
